İş dünyasında finansal ve kişisel veriler, envanter bilgileri, ürün bilgileri gibi çok fazla veri yönetilir. Bu veriler tüm süreçlerin yönetilmesinde büyük rol oynadığı için mümkün olduğunca dijital ve güvenli bir şekilde saklanması önerilir. Ancak, bu veriler genellikle metin dosyalarında (Word ve Excel gibi) düz metne çevrilir ve güvenlik ise yalnızca kişisel bir paroladan oluşur. Fakat bu parolalar ya da metin dosyaları her zaman yeterli değildir. Bu nedenle tüm kuruluş ve özellikle büyüyen şirketlerin farklı erişim ve kontrol düzeyleriyle yinelenen içeriği önleyen bir sisteme ihtiyaçları vardır. Bu da sağlıklı verilerden oluşan ve üst düzey korunan veri tabanıdır ve birkaç modelden oluşur. Bunlardan biri de ilişkisel veri tabanıdır. Peki ilişkisel veri tabanı nedir? Kimler kullanır, ne işe yarar? İşte ilişkisel veri tabanı hakkında merak edilen tüm detaylar.

İlişkisel Veri Tabanı Nedir?

Her şirketin belirli bir şekilde saklanması gereken verileri vardır. Günümüzde bunların tümü veri tabanlarında dijital olarak işlenmektedir. Veriler veri tabanlarında toplanır, düzenlenir ve birbiriyle ilişkilendirilir. Bu dijital veri tabanları günümüz şirketlerinin vazgeçilmezidir. Dijital veri tabanları, erişimi olan herhangi bir bilgisayardan veri almayı mümkün kılar. Yaygın olarak kullanılan bir veri tabanı, ilişkisel veri tabanıdır ve bu teknoloji yapılandırılmış bilgilere erişmenin en verimli ve esnek yolunu sağlar.

İlişkisel bir veri tabanı, çeşitli tablolarda yapılandırılmış bir bilgi koleksiyonudur. Örneğin SQL CREATE TABLE ifadesiyle tablolar oluşturulabilir. Her tablonun sütunları ve satırları vardır. Her satır, belirli bir özellikle ilgili bilgileri içerir ve sütunlar, hangi özelliklerin beklendiğini gösterir. İlişkisel veri tabanları, ilişkisel model aracılığıyla oluşturulur. İlişkisel model, esas olarak veriler içindeki ilişkileri kullandığı bir veri koleksiyonunu yapılandırmanın bir yoludur. Kısaca verileri depolayan ve aralarında bir bağlantı noktası sağlayan bir veri tabanıdır. Veriler daha sonra tablolar kullanılarak birbirine bağlanır: buna ilişkisel model denir.

İlişkisel Veri tabanı Yönetim Sistemleri (RDBMS), piyasadaki en yaygın modeldir. Birçok web hizmeti ve iş uygulaması, verilerini yapılandırmak ve buradan temel bilgileri çıkarmak için bu tür veri tabanıyla çalışır. Bazı büyük bulut şirketleri kendi modellerini geliştirmiştir. Ancak, MySQL, PostgreSQL, SQLite gibi RDBMS projelerinin çoğu açık kaynaklıdır.

Yapılandırılmış Sorgu Dili yani SQL kısaltması ismin dilinden türetilmiştir ve ilişkisel veri tabanı için standart arabirimdir. Bu dilin yönergeleri, verileri yapılandırmak ve istenen bilgileri düzenlemek için kullanılır.

İlişkisel Veri Tabanı Nasıl çalışır?

İlk bakışta, ilişkisel bir veri tabanı, düz bir veri tabanı ile aynı görünür. Ancak fark, tabloların bağımsız olmamasıdır. Veri tabanındaki iki veya daha fazla tablo, JOIN yan tümcesi aracılığıyla bağlanır . Örneğin, bir şirket verileri tablosundaki ilgili kişi, söz konusu ilgili kişinin satın alma geçmişini içeren başka bir tabloya başvurabilir. Microsoft SQL Server, ilişkisel veri tabanı sistemine bir örnektir.

Bu tür veri tabanlarını yönetmek için kullanıcılar bir dil (SQL) aracılığıyla yönetim arabirimiyle etkileşime girer. Tüm komutlar SQL'de verilir ve veri tabanının geliştirilmesindeki her adımın ayrıntılarını açıklar. Bu dil, istediğiniz verileri seçmenize, veri tabanındaki konumunu belirlemenize, onunla etkileşime girmenize ve çok daha fazlasına olanak tanır.

İlişkisel bir veri tabanı, birbiriyle ilişkili tablolardan oluşur ve her tablo belirli bir veri türünün - bir varlığın - verilerini içerir. İlişkisel model, gerçekliği tanımlar ve genellikle varlık sayısı kadar ayrı tabloya sahiptir. İlişkisel bir veri tabanı, tüm veri öğelerini yalnızca bir kez görüntülemeye çalışır. Buna teknik anlamda 'normalleştirme' denir. Keys, (anahtarlar) ise tabloları birbirine bağlayan ögelerdir. JOIN işlemi aynı anda birden fazla tabloda arama yapmanızı sağlar. Seçilen veriler, kullanıcı tanımlı koşullara göre toplanır ve filtrelenir. SQL JOIN işlevi, çok tablolu veri tabanlarının yararlı ve yüksek kaliteli bilgiler üretmesi için gerekli bir araçtır.

Üç ana JOIN türü vardır:

• inner JOIN
• out JOIN
• self JOIN

Veri tabloları nadiren tek başına kullanılır. Ancak esas olarak, birkaç tabloya bölünmüş ve birlikte kesin bir anlamı olan bir veri koleksiyonuyla çalışılır. Bu amaçla, veriler önceden normalize edilmelidir.

Mantıksal olarak aynı anda birden çok tablodan veri istemek için çeşitli tablolara birden çok istek yapılması gerekir. Ancak bu zaman alır, pratik değildir ve mükerrer sonuçlar doğurabilir. Bu da, verilerin işlenmesini etkileyebilir. Standardizasyon bunun için önemlidir. Söz konusu yabancı anahtarlarla ilişkili veri kümelerini araştırarak ilgili verileri işlerseniz, tek bir istek gerçekleştirebilirsiniz.

İlişkisel Veri Tabanı Avantajları

İlişkisel veri tabanları Excel başta olmak üzere birçok tablo sunumuna göre avantajlıdır. Sağladığı avantajlar ise zaman tasarrufu ve uyarlanabilirlik gibi çalışma koşullarını iyileştiren noktalardan oluşur. İşte ilişkisel veri tabanlarının öne çıkan avantajları:

• Veri Azaltma: İlişkisel model, veri tabanında daha az gereksiz bilgi olmasını sağlayan farklı tablolar arasındaki ilişkileri kullanır.. Gereksiz verilerin azaltılması, normalleştirme olarak da bilinir ve ilişkisel veri tabanlarında önemli bir kavramdır.
• Uyarlanabilirlik: İlişkisel veri tabanlarının yapısı gereği verilerin farklı yerlerde ayarlanmasına gerek yoktur.
• Esneklik: İlişkisel veri tabanları, mevcut veri tabanı tasarımına kolayca yeni alanlar eklemeyi mümkün kılar. İlişkisel bir veri tabanının sahip olduğu satır, sütun veya tablo sayısında da bir sınır yoktur. İçerideki bir veri tabanına erişimi olan kişiler bu nedenle veri tabanının doğru tasarıma ulaşması için bir şeyler ekleyebilir, güncelleyebilir ve silebilir.
• Verilerin Güvenli Kullanımı: Daha fazla kişi tarafından kullanıldığında verileri kimin düzenlemesine izin verildiğini düzenleyebilirsiniz. Örneğin, oturum açmayı zorunlu kılarak belirli verileri koruyabilirsiniz. Ek olarak, belirli verileri kimin ne zaman değiştirdiğini izleyebilir ve bazı sistemlerde, noktadan noktaya kurtarma adı verilen kurtarma ile hataları saniyesine kadar onarmak mümkündür. Bu şekilde, önemli veriler asla kaybolmaz.

İlişkisel Veri Tabanı Örnekleri Nelerdir?

İlişkisel veri tabanları saklanabilir, erişilebilir ve değiştirilebilir. Bu işlevler bir RDBMS (İlişkisel Veri tabanı Yönetim Sistemi) aracılığıyla gerçekleştirilir. Bu tür sistemlere örnek olarak MySQL, SQL Server, Oracle ve PostgreSQL verilebilir. Bu sistemler içerisinde SQL dili kullanılır.

• MySQL dünyada en çok kullanılan sistemdir. 2009 yılında Oracle tarafından satın alınmasına rağmen başlangıçta ücretsiz ve serbestçe kullanılabilen bir projeydi. Bu satın almanın bir sonucu olarak, geliştiriciler MariaDB adı altında hala açık kaynak olan başka bir sistem yarattı. Ancak MySQL, ilişkisel veri tabanlarının lideri olduğu için veri tabanınızı yönetme ve izleme zahmetini ortadan kaldıran bir "yönetilen" mod gibi seçenekler de sunar.
• PostgreSQL büyük iş yüklerini yönetebilen ilişkisel bir veri tabanı modelidir. Ayrıca serbestçe erişilebilen bir çözümdür. Geliştirme, bağımsız geliştiricilerden oluşan bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Yani açık kaynaklıdır. Nesne-ilişkisel (ORDBMS) bir model olduğu için MySQL'den biraz farklı çalışır. PostgreSQL, çok çeşitli özellikleri ve çok çeşitli veri türlerini desteklemesiyle bilinir.
• SQLite, istemci-sunucu modunda değil, doğrudan bir programda barındırılma özelliğine sahip bir halk kitaplığıdır.
• Microsoft SQL Server, bir lisans gerektirir ve Microsoft tarafından geliştirilmiştir. SQL Server, özellikle verileri yüklemek ve görselleştirmek için diğer Microsoft araçlarıyla entegrasyona sahiptir. Bu nedenle, diğer Microsoft araçlarını da kullanan şirketler tarafından yaygın olarak tercih edilir.
• Oracle ise Oracle şirketi tarafından lisanslanması gereken bir RDMS. Genellikle güvenilirlik ve hızın önemli olduğu büyük şirketlerde kullanılır.

Farklı veri tabanlarının işlevselliği hemen hemen aynıdır. Farklılıklar temel olarak söz diziminde, lisanslama modelinde, diğer araçlarla entegrasyonda ve mevcut istemcilerdedir. Bir analist veya kullanıcı olarak, bu genellikle önemli değildir. Ancak büyük şirketler, destekten emin olmak için genellikle bir lisanslama modelini tercih eder.

Bir veri tabanı seçmek üzereyseniz ve SQL Server tercih etmiyorsanız, hiçbir zaman sınırlamalarla karşılaşmamanız için birçok işlevsellik sunan açık kaynaklı ilişkisel veri tabanlarını tercih edebilir, verilerinizi güvenli ve erişilebilir tutmak için Komtaş'ın sunduğu farklı çözümlere göz atabilirsiniz.